Son günlerde, İngiltere'deki norovirüs enfeksiyon salgını gündemde. Bir haftada 100bin kişiyi yatağa düşürdüğü haberini televizyonlarda izliyoruz.

Ben de okuduğum bir makaleden alıntılar yaparak, okuyanları biraz bilgilendirmek istedim.

NOROVİRÜS
Noroviruslar daha önceleri “Norwalk-like viruslar” olarak bilinen ve çanağa benzer görüntüsü ile caliciviruslar olarak adlandırılan bir virus ailesinin üyeleridir. Bu virusla oluşan enfeksiyon, dünya çapında yaygın sporadik viral gastroenterit tablosudur. Norovirus, mide ve bağırsakları etkileyerek gastroenterit ya da “mide gribi” olarak adlandırılan hastalığa yol açar. Norovirusların gastrointestinal hastalıklara sebep olabilecek bakteri ve parazitlerle de ilişkisi yoktur.
Bulaşma
Bulaşma, temelde fekal oral yolla olmaktadır. Virus çok bulaşıcıdır ve 100 virus partikülü bulaşma için yeterlidir. Bulaşma direkt kişiden kişiye ve indirekt fekal kontamine su ve gıdalarla olmaktadır. Norovirus aynı zamanda virus ile kontamine yüzeylerle de yayılmaktadır. Virus dondurulmaya karşı dayanıklıdır ve 60 C’de kadar ısıda da yaşamını sürdürebilir. Enfekte bireylerin dışkı ve kusmukları ile etrafa saçtıkları viruslar ya da kontamine yüzeylerle temas sonrasında sağlıklı bireylere virus kolaylıkla bulaşabilir.
Noroviruslarla herkes enfekte olabilir. Birçok farklı norovirus ırkı vardır ve genetik faktörlerdeki farklılıktan dolayı, ırk spesifik immünitesi uzun süreli değildir, belki de sadece birkaç aydır. Bu yüzden norovirus enfeksiyonu bir insanın ömrü boyunca nüksedebilir. Noroviruslar, öncelikle büyük çocuklar ve erişkinleri enfekte ederler. Rotaviruslardan sonra, akut infantil gastroenteritin ikinci önemli sebebi noroviruslardır. Özellikle gelişmekte olan ülkelerde norovirus enfeksiyonları erken çocukluk çağı sırasında görülmeye başlar ve antikor prevalansının artışı erişkin çağa kadar sürer. Çin’de, Bejing’de yapılan bir çalışmada 7 aylık bebeklerin norovirusların seroprevalans oranı %41, 1 yaşında %65, 3 yaşında %85 ve 8-9 yaşında %100 bulunmuştur. Oysa gelişmiş ülkelerde norovirusa karşı antikorlar genellikle hayatın geç döneminde kazanılır, erişkinlerin %50’sinden fazlası antikora sahiptir.
Norovirus, sadece Amerika’da yılda yaklaşık 23 milyon akut gastroenterit olgusuna neden olmaktadır. Bu sayı ile viral gastroenteritler(özellikle norovirus) soğuk algınlığından sonraki bildiren en sık salgınsal hastalık olarak karşımıza çıkmaktadır. Tüm dünyada yıllık yaklaşık 181,000 olgu gözlenmiş ne mutlu ki norovirus ile hiç ölüm bildirilmemiştir.
Klinik Bulgular
Virusun alınmasından 24-48 saat sonra ortaya çıkan ishal, bulantı ve kusma, ateştir. Bazen ilk 12 saatte de semptomlar gözlenebilir. Semptomlar en az 1-2 gün sürer.
En temel bulgular;
· Kansız Diare
· Kusma
· Ve/veya ateş
· Abdominal kramplar
· Mide bulantısıdır. Bazen bunlara baş ağrısı, kırgınlık ve halsizlik de ilave olabilir.
Hastalık esnasında ve sonrasında bazen hiçbir belirti olmaksızın kişi uzun dönem virus taşıyıcısı olabilmektedir. Enfekte bireylerin dışkı ve kusmuklarında da virus bulunabilir. Virus varlığı semptomların tamamen düzeldiği bireylerde bile 2 hafta kadar çıktılar ile saçılmaya devam edebilir. Bazı gönüllü çalışmalarında %30’lar civarında olguların asemptomatik hastalığı geçirdiği bildirilmiştir
Tedavi
Genellikle noroviruslara karşı ilaç tedavisi ve koruyucu aşı yoktur. Çoğu insan hasta olduktan sonra üç gün içerisinde eski sağlıklarına kavuşurlar. Norovirus enfeksiyonlarına antibiyotiklerle de müdahale edilemez.
Norovirus hastalıkları, sağlıklı bireylerde kısadır. İshal ve kusmalı hastalıkları olan insanların, su kayıplarını önlemek adına çokça sıvı tüketmeleri gerekmektedir. Su kaybı çocuklar, yaşlılar, hastalar arasında norovirus enfeksiyonunun en ciddi sonucudur. İnsanlar, oral rehidratasyon sıvıları (ORF), meyve suları ya da su içmek suretiyle su kaybı olasılığını azaltabilirler. Ciddi rehidratasyonun görüldüğü küçük çocuklar ve yaşlılarda, intravenöz rehidratasyon verilmesi gerekebilir.
Korunma
Noroviruslar, enfekte insanların gaita ya da kusmuklarında bulunurlar. İnsanlar şu yollarla virusla enfekte olabilirler:
• Norovirusla kontamineli yiyecek ya da içecekleri tüketerek;
• Norovirusla kontamineli yüzey ya da objelere dokunup, ellerini ağızlarına sürerek;
• Hastalık semptomları gösteren kişilerle direkt kontakt kurarak (örn: hastalıklı kişilerin bakımını yaparak, ya da yiyeceklerini paylaşarak, ya da aynı kaptan yiyerek).
KORUNMAK İÇİN;
• Sık sık eller yıkanmalıdır(Özellikle tuvaletler ve bebek bezi değişimlerinden sonra, yemekten ya da yemek hazırlamadan önce). Eller; alkol bazlı jeller(%62 etanol) veya sıvı sabun ile yıkanmalıdır.
• Hastalık durumundan sonra kontamine yüzeyler tamamen temizlenip, dezenfekte edilmelidir.
• Hastalık durumundan sonra hemen giysi ya da çamaşırlar değiştirilip yıkanmalıdır (sıcak su ve sabun ile).
• Tuvaletlerdeki kusmuk ve/veya gaitalar su ile temizlenip uzaklaştırılmalı ve etrafın temiz olduğundan emin olunmalıdır.
Norovirusla enfekte insanlar, yiyecek, su ya da diğer nesneleri kontamine edebilecekleri işlerden kaçınmalıdırlar. Bunlar, semptomları olan kişilerle temasa girebilir ve 3 gün içerisinde hastalıklarına geri dönebilirler. Bir hasta insanla kontamine olabilecek besinler, düzgün şekilde saklanmalıdır.
Sonuç olarak;
Norovirus, çok bulaşıcı, enfektif bir virüs olup uzamış ve büyük gastroenterit salgınlarına neden olabilir. Ayrıca yaygın kullanılan dezenfektana karşı da dirençlidir, çevrede uzun süre kalıcı olabilir. Dahası virusun bulaş ve enfektivitesi açısından mevcut rutin sanitasyon uygulamaları ile insanlara bulaşını ve geçişini önlemek neredeyse mümkün değildir. Muhtemel salgın esnasında alınması gereken önlemler aşağıya çıkarılmıştır:
· Etkilenen şahısların izolasyonu;
· Kontamine alanların temizlenmesi sırasında eldiven ve yüz maskelerinin kullanılması; sıkça el yıkanması,
· Kontamine sahaların en az 1000-5000 ppm, tercihen 3000-5000 ppm serbest klorin seviyelerine ulaşan hipoklorit içeren dezenfektanlarla temizlenmesi,
· Kontamine yatak örtülerinin en az 70° C de, tercihen çamaşır suyu içeren deterjanlarla yıkanması,
· Etkilenen hastane ve mutfak personelinin semptomlarının tamamen geçmesinden en az 48-72 saat sonra işe dönmesi ve haftalarca devam edebilecek virus yayılımı hakkında eğitilmesi,
· Salgın eğer gıda kaynaklı ise kaynağın tüketiminin hızla engellenmesi gerekmektedir.

Kaynak: Doç Dr Mustafa Altındiş
Afyon Kocatepe Universitesi Tıp Fakultesi Mikrobiyoloji AD.